Nếu muốn săn những dự án mới có tiềm năng x10, x100 thì chắc chắn anh em cần phải có kiến thức sử dụng và giao dịch trên sàn DEX. Đây là một nguồn tài nguyên mà anh không nên bỏ qua để có cơ hội gia tăng tài sản của mình.
Trong bài viết này, TradeCoinVN sẽ giúp anh em hiểu về sàn DEX, ưu nhược điểm, cũng như tiêu chí để đánh giá và lựa chọn sàn hợp lý để giao dịch.
Decentralized Exchanges () là gì?
Decentralized Exchange (DEX) là sàn giao dịch phi tập trung cho phép người dùng mua bán các loại coin/token mà không cần thông qua một bên trung gian nào. Khác biệt so với các sàn giao dịch tập trung (CEX), sàn DEX hoạt động dựa trên công nghệ blockchain. Đây là yếu tố tiên quyết trong việc xây dựng một môi trường trading minh bạch, không còn phải lo lắng vấn đề “râu” nến kill long short hay vấn đề tài sản trên sàn bị đem đi sử dụng cho mục đích riêng giống như những “phốt” CEX trong giai đoạn 2022-2023.
Đối với Defi, DEX là xương sống của của cả hệ sinh thái tài chính này. Hiện mảng DEX đang có TVL đứng thứ 4 và có tới 1256 giao thức đang hoạt động. Để truy cập những thông số quan trọng các DEX, anh em có thể tham khảo thống kê từ website Defillama nhé.
Cơ chế hoạt động của sàn DEX
Hầu hết các sàn DEX hiện nay áp dụng mô hình nhà tạo lập thị trường tự động (AMM - Automated Market Maker), thay vì dựa trên sổ lệnh truyền thống. Trong mô hình AMM, giá của tài sản được xác định dựa trên công thức toán học, phụ thuộc vào tỷ lệ cung và cầu trong pool thanh khoản. Người dùng góp tài sản vào những pool này để cung cấp thanh khoản và nhận lại phí giao dịch hoặc lợi nhuận từ việc swap giữa các loại token khác nhau.
Nhờ có AMM, bài toán về thanh khoản đã được giải quyết phần nào. Ngoài ra, anh em trader cũng đỡ lo ngại vấn đề trượt giá trong quá trình trading/swap.
Nhưng hẳn anh em sẽ đặt ra một câu hỏi, cùng swap 1 cặp token trên DEX thì chọn sàn nào sẽ có giá ngon hơn? Do có nhu cầu này nên các công cụ tổng hợp DEX (DEX Aggregator) ra đời.
Thay vì anh em phải lên từng sàn DEX và kiểm tra theo kiểu low-tech (mà hiện tại có hơn 1000 sàn), sẽ mất rất nhiều thời gian. Các công cụ tổng hợp DEX sẽ tự động hỗ trợ anh em tìm ra cặp swap token với giá và thanh khoản tốt nhất. Một trong những dự án nổi bật về mảng này là 1Inch.
Phân biệt sàn CEX và sàn DEX
Sự khác biệt cơ bản của sàn DEX so với sàn CEX như sau:
- Quản lý và kiểm soát tài sản cá nhân
- Khi truy cập vào DEX, chỉ cần kết nối ví Web3 với sàn và tài sản vẫn thuộc quyền quản lý của nhà đầu tư.
- Giao dịch sẽ được thực thi trực tiếp giữa bên mua và bên bán. Vai trò trung gian ở đây sẽ là các smart contract, không có yếu tố con người tác động vào.
- Tính minh bạch
- Sàn giao dịch tập trung có thể kiểm soát và thậm chí là thao túng tài sản của người dùng, bao gồm cả việc tạo các giao dịch giả.
- Nhờ vào blockchain, sàn DEX đảm bảo tính minh bạch và công bằng, không thể thao túng tài sản hay giao dịch.
- Bảo mật danh tính
- Các quy định về KYC và AML (Anti-Money Laundering - chống rửa tiền) làm cho việc giao dịch ẩn danh trên CEX trở nên khó khăn.
- DEX hỗ trợ giao dịch ẩn danh, tạo điều kiện thuận lợi cho người dùng giữ kín thông tin cá nhân.
- Giao dịch
- Để build một sàn có thanh khoản cao và đa dạng pair giao dịch, các sàn DEX phải áp dụng thuật toán khớp lệnh ngẫu nhiên.
- Hỗ trợ hợp đồng thông minh với chi phí giao dịch thấp, nhưng hiện tại chỉ giới hạn ở ETH và một số loại token cụ thể.
Ưu điểm & nhược điểm của DEX
Ưu điểm
Sàn DEX có các ưu điểm nổi bật sau:
- Kiểm soát tài sản bởi người dùng: Người dùng giữ quyền kiểm soát 100% tài sản của mình, không cần phải "đóng băng" tài sản trên tài khoản của sàn giao dịch.
- Giao dịch ẩn danh: Đa số sàn DEX không yêu cầu người dùng phải điền mẫu KYC, giữ thông tin cá nhân hoàn toàn riêng tư.
- Hạn chế rủi ro bị hack: Lịch sử đã chứng kiến những vụ hack lớn như Bitfinex và Coinchecker, gây thiệt hại hàng trăm triệu USD cho người dùng. Khi sử dụng DEX, người dùng giữ tài sản trong ví cá nhân của mình, từ đó giảm thiểu rủi ro bị hack. Việc bị hack hay không chỉ còn tùy thuộc vào mức độ bảo mật cá nhân và hiểu biết về an toàn thông tin của anh em.
- Tránh được độ trễ từ máy chủ: Sàn DEX bản chất là thực hiện giao dịch ngang hàng (peer-to-peer) không qua máy chủ từ đó giảm thiểu thời gian chờ xử lý giao dịch.
Nhược điểm
Dưới đây là một số nhược điểm của sàn DEX mà anh em cần chú ý:
- Vấn đề về thanh khoản: Một số coin/token trên sàn DEX có thanh khoản thấp. Người dùng có thể gặp các rủi ro về trượt giá và tổn thất tạm thời (impermanent loss).
- Giao diện người dùng phức tạp: Các sàn CEX thân thiện với người dùng và trực quan, trong khi DEX thường không chú trọng đến vấn đề này. Để sử dụng DEX, anh em thường khá mất thời gian trong việc cài đặt các extension trên trình duyệt, tìm hiểu về hợp đồng thông minh và dành thời gian để làm quen với giao diện của từng sàn.
- Tốc độ thực hiện giao dịch chậm: Các giao dịch trên CEX thường được thực hiện gần như ngay lập tức. Trong khi đó, DEX hoạt động chậm hơn do giao dịch phải chờ được xác nhận bởi các validator.
Một số sàn DEX phổ biến
Uniswap V3
Uniswap là một giao thức AMM và sàn DEX được xây dựng trên blockchain Ethereum. Cơ chế AMM của Uniswap loại bỏ nhu cầu sử dụng sổ lệnh truyền thống, thay vào đó sử dụng smart contract để kết nối người bán và người mua thông qua liquidity pools.
Uniswap hiện hỗ trợ giao dịch token trên các blockchain như: Ethereum, Arbitrum, Optimism, Polygon, Avalanche, BNBChain,...
DYDX
dYdX trước đây là sàn DEX trên Ethereum, giờ đã chuyển mình trở thành blockchain layer 1 trong hệ sinh thái Cosmsos.
dYdX hỗ trợ giao dịch phái sinh, spot, ký quỹ và hợp đồng vĩnh cửu. Nền tảng này áp dụng mô hình orderbook, mang lại trải nghiệm giao dịch thân thiện cho người dùng, khác biệt so với mô hình AMM của Uniswap.
dYdX cũng tập trung vào tính bảo mật và minh bạch, hỗ trợ tốc độ giao dịch nhanh như các sàn CEX.
PancakeSwap
PancakeSwap là sàn DEX được xây dựng trên BNB Chain, hỗ trợ các token BEP-20 và là một trong những AMM DEX đầu tiên trên blockchain này.
Kể từ khi ra mắt vào tháng 9/2020, nền tảng này đã nhanh chóng trở thành 1 trong 3 sàn DEX hàng đầu về khối lượng giao dịch. Hiện tại, PancakeSwap đã phát triển thành một trung tâm thanh khoản (liquidity hub) quan trọng cho hệ BNB Chain, không chỉ là một AMM DEX đơn thuần.
Tiêu chí đánh giá sàn DEX
Một số tiêu chí cơ bản anh em có thể tham khảo để chọn sàn DEX như sau:
- Mức độ uy tín: Đánh giá dựa trên lịch sử hoạt động lâu dài, cung cấp thông tin minh bạch về dự án và mô hình hoạt động thông qua hướng dẫn và kênh truyền thông chính thức.
- Tính bảo mật: Anh em nên kiểm tra xem liệu sàn đã từng bị hack chưa. Nếu từng bị hack thì nên xem xét mức độ thiệt hại và cách sàn xử lý bồi thường cho người dùng.
- Trải nghiệm người dùng: Một số câu hỏi anh em nên đặt ra như giao diện người dùng có dễ dàng sử dụng không? Các tính năng có được sắp xếp và tổ chức logic không? Tốc độ xử lý giao dịch nhanh không?.
- Thanh khoản: Được đo lường qua tổng giá trị bị khóa (TVL - Total value lock) và khối lượng giao dịch (volume). Mức độ thanh khoản cao giúp giảm thiểu rủi ro trượt giá.
- Phí giao dịch: Đánh giá dựa trên mức phí swap và phí gas của blockchain sử dụng.
- Roadmap và các sự cải tiến: Sự nỗ lực cải tiến liên tục của sàn chứng tỏ sự cam kết với thị trường và cộng đồng.
Tổng kết
Sàn DEX đánh dấu một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực DeFi, cung cấp một phương thức giao dịch minh bạch, an toàn và tự chủ cho người dùng.
Với vai trò xương sống của Defi, mình đánh giá DEX vẫn là một mảng bền vững và có sự tăng trưởng đều đặn qua các mùa. DEX giống như một trung tâm tài chính vậy, hay gọi dân dã là “chợ buôn tiền” cũng được. Với anh em crypto, ở đâu có tiền, ở đó có tiềm năng lợi nhuận.
Anh em nhận định như nào về DEX? Đâu là những dự án DEX mà anh em cho là tiềm năng và nổi bật nhất hiện tại? Hãy để lại bên dưới comment cho TradeCoinVN biết nhé!
Lưu ý: Nội dung bên trên không phải là lời khuyên đầu tư. Anh em chỉ nên tham khảo và tự mình tìm hiểu kỹ trước khi quyết định xuống tiền. Hãy là nhà đầu tư có trách nhiệm với tiền của mình, chúc các bạn thành công!
